Działa nieprzerwanie od 1893 roku. Jedna z najsłynniejszych i najbardziej zasłużonych polskich scen. Gmach, zbudowany przez Jana Zawiejskiego, jest zaliczany do najcenniejszych zabytków architektury teatralnej w Europie. Na frontonie widnieje napis: „Kraków narodowej sztuce”. Wnętrza ozdabiają freski wiedeńskiego artysty Antona Tucha oraz słynna kurtyna Henryka Siemiradzkiego. Obok sceny znajduje się zabytkowa garderoba wielkiego aktora Ludwika Solskiego.
Otoczony legendą Teatr już na przełomie XIX i XX w. pełnił funkcję sceny narodowej. Był miejscem narodzin współczesnej polskiej reżyserii, scenografii, inscenizacji i aktorstwa. Debiutowało tu pokolenie artystów Młodej Polski – wśród nich Stanisław Wyspiański. Prapremiery jego genialnych dzieł, m.in. Wesela (1901) i Wyzwolenia (1903), należą do najważniejszych wydarzeń w dziejach polskiej kultury. Na przełomie XIX i XX wieku historyczne znaczenie miały pierwsze realizacje arcydzieł polskiego romantyzmu: Kordiana, Dziadów i Nie-Boskiej komedii. Przywiązanie do tradycji szło w parze z poszukiwaniem nowych kierunków w sztuce, o czym najlepiej świadczy debiut najwybitniejszego przedstawiciela polskiej awangardy XX w. Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) w 1921 roku.
Kierowali tym niezwykłym Teatrem wybitni dyrektorzy – m.in. Pawlikowski, Solski, Osterwa, Frycz, spektakle realizowali znakomici reżyserzy. W latach siedemdziesiątych debiutowało tu pokolenie wybitnych inscenizatorów, wśród nich Krystian Lupa. Współpracowali z tą sceną wielcy scenografowie: Frycz, Pronaszko, Stopka, Kreutz-Majewski, Kantor, gościnnie lub stale występowali najznakomitsi polscy aktorzy: Modrzejewska, Wysocka, Solska, Siemaszkowa, Jaroszewska, Solski, Osterwa, Jaracz, Junosza-Stępowski, Łomnicki, Holoubek. Dziś ten teatr sprzyja młodym – debiutowali tu lub realizowali tu swoje pierwsze spektakle artyści zaliczani dziś do czołówki polskiego teatru, m.in. Maja Kleczewska, Agnieszka Olsten, Agata Duda-Gracz, Magdalena Piekorz, Paweł Miśkiewicz, Maciej Sobociński, ale też wystawia spektakle mistrzów – m.in. Barbary Sass, Krzysztofa Babickiego, Janusza Wiśniewskiego, Macieja Wojtyszki, Rudolfa Zioły.
Teatr im. Juliusza Słowackiego niezmiennie zajmuje wyjątkowe miejsce w kulturze Krakowa. Na kilku scenach proponuje spektakle ważne, wartościowe, żywo komentujące współczesność, ale też w sposób twórczy odwołujące się do polskiej i europejskiej tradycji. W Teatrze działa też słynny Krakowski Salon Poezji Anny Dymnej, offowa Scena w Bramie, a w okresie letnim ogródkowa Scena przy Pompie.
